సామలేశ్వరి ఆలయం
సామలేశ్వరి ఆలయం భారతదేశంలోని ఒడిశాలోని సంబల్పూర్‌లో ఉన్న ఒక హిందూ దేవాలయం , ఇది ' సామలేశ్వరి' అని పిలువబడే దేవతకు అంకితం చేయబడింది , దీనిని స్థానికులలో సామలేయ్ మా అని కూడా పిలుస్తారు , అంటే తల్లి సామలేశ్వరి . సంబల్పూర్ పీఠాధిపతి శ్రీ శ్రీ సామలేశ్వరి, భారతదేశంలోని ఒడిషా మరియు ఛత్తీస్‌గఢ్ రాష్ట్రంలోని పశ్చిమ భాగంలో బలమైన మతపరమైన శక్తి. మహానది నది ఒడ్డున , మాతృ దేవత సామలేశ్వరి ప్రాచీన కాలం నుండి జగత్జనని , ఆదిశక్తి , మహాలక్ష్మి మరియు మహాసరస్వతిగా పూజించబడుతోంది మరియు విశ్వానికి తల్లి.లార్డ్ జగన్నాథ్ తర్వాత , పూర్తి పశ్చిమ ఒడిషా, జార్ఖండ్ మరియు ఛత్తీస్‌గఢ్‌లోని కొన్ని ప్రాంతాలతో సహా అంత పెద్ద ప్రాంతానికి అధిపతి అయిన ఒడిషాలోని ఏకైక దేవత ఆమె . ఆలయం ఉన్న ప్రాంతం గొప్ప సాంస్కృతిక వారసత్వాన్ని కలిగి ఉంది. సంబల్పూర్ ప్రాంతం ప్రాచీన కాలం నుండి హిరాఖండగా ప్రసిద్ధి చెందింది . ఫ్రెంచ్ అన్వేషకుడు టావెర్నీర్ మరియు ఆంగ్ల చరిత్రకారుడు ఎడ్వర్డ్ గిబ్బన్ ప్రకారం , సంబల్పూర్ నుండి రోమ్‌కు వజ్రాలు ఎగుమతి చేయబడినట్లు టోలెమీ ఈ స్థలాన్ని సంబాలకగా వర్ణించాడు.
ఈ ఆలయం సంధార క్రమంలో ఉంది (ఈ రకమైన దేవాలయాలు ప్రదక్షిణ కోసం ఉద్దేశించిన స్తంభాల గ్యాలరీతో చుట్టుముట్టబడిన చదరపు గర్భగుడిని కలిగి ఉంటాయి ). ఈ విధంగా, సంధార దేవాలయాలలో ఒక ప్రదక్షిణపథం ఉంటుంది, గ్రానైట్ వలె మన్నికైన రాతితో నిర్మించబడింది , సున్నపు మోర్టార్తో సిమెంట్ చేయబడింది, భవనం మొత్తం ప్లాస్టర్ చేయబడింది, కానీ కాలక్రమేణా ఉపరితలం బూజుపట్టింది. ఈ ఆలయం రెండు ప్రత్యేక నిర్మాణాలను కలిగి ఉంటుంది. దేవతను ప్రతిష్ఠించే చతురస్రాకార గర్భగుడి 10 అడుగుల వెడల్పు (3.0 మీ) కప్పబడిన ప్రదక్షిణానికి నాలుగు మెట్ల దిగువన ఉంది, దీనికి 12 రాతి స్తంభాలు మద్దతుగా ఉన్నాయి. పదకొండు మంది పార్శ్వ దేవతలు (పక్క దేవతలు), గర్భగుడి బయటి గోడపై పొందుపరచబడి ఉంటాయి, తద్వారా భక్తులు పరిక్రమ సమయంలో ఆ దేవతలను ఖజానా ప్రదక్షిణ ద్వారా పూజించవచ్చు. శ్రీ శ్రీ సామలే దేవి విగ్రహం పెద్ద గ్రానైట్ శిలలను కలిగి ఉంటుంది, దిగువన విలోమ, ట్రంక్ లాంటి ప్రొజెక్షన్ ఉంటుంది. ఇది యోనిని కూడా సూచిస్తుంది మరియు ఇది ఒక ఆసక్తికరమైన రాజులు-యోని ఆరాధన. ఆమె "బరహా" వంటి ముఖంపై నిస్సారమైన కోత ఆమె నోటిని సూచిస్తుంది. సాంప్రదాయ సంబల్‌పురి ముక్కు ఆభరణం స్వచ్ఛమైన బంగారం ఆమె ఊహాత్మక ముక్కు నుండి క్రిందికి వేలాడుతోంది. ముఖంపై రెండు అసమానమైన బంగారు కన్ను వంటి డిప్రెషన్‌లపై అమర్చబడిన బంగారు ఆకులు ఆమె కళ్లకు ప్రత్యామ్నాయంగా పనిచేస్తాయి, స్వీయ ఆకారపు రాతిపై మాతృదేవత ముఖాన్ని నిర్వచించే ప్రయత్నంలో, దేవి యొక్క విగ్రహం విస్మయం మరియు భయం యొక్క అద్భుతమైన భావాలను ప్రేరేపిస్తుంది. , సర్వవ్యాప్త మాతృత్వం పట్ల గౌరవం, భక్తి, ప్రేమ మరియు ఆప్యాయత.
సామలేశ్వరి ఆలయంగా ప్రసిద్ధి చెందిన ఆమె ఆలయంలో స్థానికులు ఆమెను ఎంతో శ్రద్ధతో మరియు భక్తితో పూజిస్తారు. ఏడాది పొడవునా అమ్మవారి ముందు ఆచరించే వివిధ రకాల పండుగలలో , మూడు పండుగలు ప్రముఖంగా ఆచరిస్తారు. మొదటి రెండు నవరాత్రి పూజలు మార్చి మరియు ఏప్రిల్ నెలల్లో మరియు సెప్టెంబర్ మరియు అక్టోబర్ నెలల్లో ( చైత్ర నవరాత్రి మరియు అశ్విన్ నవరాత్రి వరుసగా). ప్రతి నవదుర్గాలకు ప్రాతినిధ్యం వహించే ప్రతి రోజు దేవత వేర్వేరుగా ఉంటుంది , దీనిని బీజ అంటారు . ఈ రెండు నవరాత్ర పూజలలో (తొమ్మిది రోజుల నిరంతర దేవత ఆరాధన), రెండవది చాలా వైభవంగా మరియు భక్తితో ఆచరిస్తారు. నవరాత్రుల మొదటి రోజున, దేవత ధబలముఖి అని పిలువబడే తెల్లని దుస్తులు ధరించి ఉంటుంది. పశ్చిమ ఒడిశా ప్రాంతం మొత్తానికి ప్రధాన పండుగగా చెప్పబడే మూడవ పండుగ నుఖాయ్ . ఈ పండుగలో, రైతులు తమ భూముల్లోని మొదటి ఉత్పత్తులను తమ వ్యక్తిగత అవసరాలకు ఉపయోగించే ముందు దేవతకు సమర్పిస్తారు.
అయితే ఆ శిల ఒక ఇంచు కూడా కదల లేదు. దీంతో గ్రామంలోని చాలా మందికి ఈ విషయం చెప్పి ఆ విగ్రహాన్ని వేరేచోట ప్రతిష్టింపజేయడనికి వందల మంది మనుష్యులను ఆ విగ్రహం వద్దకు తీసుకువచ్చారు.అయితే ఎంత ప్రయత్నించినా కూడా ఆ విగ్రహాన్ని అక్కడి నుంచి కదిలించలేపోయారు. దీంతో దేవికి ఇక్కడే ఉండి పూజలు అందుకోవాలని నిర్ణయానికి వచ్చారు. దీంతో ఆ విగ్రహాన్ని అక్కడి నుంచి కదిలించడాన్ని విరమించారు.అంతేకాకుండా ఆ దేవికి రేణుకాదేవి అని పేరు పెట్టారు. అంతేకాకుండా రేణుకా యల్లమ్మ పేరుతో పూజలు కూడా చేసేవారు. మరోవైపు ఆ విగ్రహాన్ని బావిలోనే ఉంచి అందరూ బయటే నిలబడిపూజించడం మొదలుపెట్టారు.కోరిన కోర్కెలు తీర్చే తల్లిగా ఈ దేవవతకు పేర వచ్చింది. ఈ క్రమంలోనే రేణుకా ఎల్లమ్మ దేవి మహిమలు చుట్టు పక్కల గ్రామాల వారు కూడా తండోపతండాలుగా వచ్చేవారు. అటు పై ఒక చిన్న దేవాలయాన్ని
ఇదిలా ఉండగా రాజా శివరాజ్ బహద్దూర్ అనే జమిందారు ఈ దేవలయం అభివ`ద్ధికి అనేక రకాలుగా పాటుపడ్డారు. ఈ విషయం హైదరాబాద్ చరిత్రకు సంబంధిచిన అనేక పుస్తకాల్లో లభ్యమవుతుంది. అంతేకాకుండా ఈ దేవాలయంలో పాటు ఈ ప్రాంతం అభివ`ద్ధికి బెహలూఖాన్ వ్యక్తిని నిర్వహణాధికారిగా నియమిస్తాడు.
దీంతో ఈ ప్రాంతాన్ని బెహలూఖాన్ పేటగా పిచేవారు. అదే కాలక్రమంలో బల్కంపేటగా మారిపోయింది. అటు పై ఈ దేవతను బెల్కంపేట ఎల్లమ్మగా పిలవడం మొదలుపెట్టారు. కాగా ఇక్కడ వెలిసిన మాతను మొదట హేమలాంబ అనే పేరుతో కూడా పిలిచేవారని చెబుతారు.హేమం అంటే బంగారం అని అర్థం. గ్రామీణ వ్యవహారిక బాషలో హేమలంబ కాస్త ఎల్లమ్మగా మారిపోయిందని కూడా విశ్లేషిస్తారు. ఇక రేణుక అనే పదాయానికి పుట్ట అని అర్థం. ఆ కాలంలో ఈ దేవాలయం చుట్టూ అనేక పుట్టలు ఉన్నట్లు చెబుతారు.ఇక దేవాలయం రాజగోపురం దక్షిణ దిశలో ఉంది. అదే విధంగా తూర్పు ముఖంగా మహాగణపతి ఉపాలయం కూడా ఇక్కడ ఉంది. ఇదే ప్రాంతంలో పోచమ్మదేవి పేరుతో మరో దేవాలయం కూడా ఉంది. ఈ పోచమ్మతల్లిని వధూవరులు పెళ్లిబట్టలతో సహా సందర్శించుకోవడం చాలా కాలంగా వస్తున్న ఆచారం.అంతేకాకుండా ఇక్కడ హంపి పీఠాధిపతి విరూపాక్షానంద స్వామి ఈ దేవాలయంలో నాగదేవతను ప్రతిష్టించారు. ఇక్కడ నిత్యం నాగదోష, కాలసర్పదోష పూజలను నిర్వహిస్తారు. అంతేకాకుండా సుమారు 18 అడుగుల రాజరాజేశ్వరి దేవి విగ్రహాన్ని కూడా ఇక్కడ మనం చూడవచ్చు.ప్రతి శుక్రవారం ఎల్లమ్మ దేవాలయంలో అన్నదాన కార్యక్రమం నడుస్తుంది. ఇక ప్రతి ఏడాది ఆషాడ మాసం మొదటి మంగళవారం ఎల్లమ్మ దేవి కళ్యాణోత్సవాన్ని ఇక్కడ అత్యంత వైభవంగా నిర్వహిస్తారు. ఈ కళ్యాణోత్సవాన్ని చూడటానికి ముల్లోక దేవతలు ఇక్కడికి వస్తారని ప్రతీతి.
దేశవిదేశాల నుంచి సుమారు 5 లక్షల మంది భక్తులు ఈ కళ్యాణోత్సవంలో పాల్గొంటారు. అదే విధంగా రథోత్సవం కూడా ఇక్కడ కన్నుల పండువగా జరుగుతుంది. తెలంగాణ సంస్క`తి సంప్రదాయాలను ప్రతిబిబించేలా జానపథ న`త్యాలు, పాటలు, కచేరీలు ఈ సందర్భంగా నిర్వాహకులు ఏర్పాటు చేస్తారు.
ఈ యల్లమ్మ దేవి స్వయంభువు అన్న విషయం తెలిసిందే. ఈ విగ్రహం తల పై భాగం నుంచి నిత్యం జలధార వస్తూ ఉంటుంది. ఈ నీటిని భక్తులకు తీర్థంగా అందజేస్తారు. ఈ తీర్థాన్ని ఇంటికి తీసుకువెళ్లి చల్లుకొంటూ భూత, ప్రేత పిశాచాల బారి నుంచి తప్పించుకోవచ్చని భక్తులు నమ్ముతారు.బావిలోపల అమ్మవారు లభించడం వల్ల అమ్మవారిని జలదుర్గా అని కూడా పిలుస్తారు. కొన్ని రోజుల క్రితమే ప్రముఖ వ్యాపారవేత్త రిలయన్స్ గ్రూప్ అధినేత ముఖేష్ అంబాని భార్యా నీతూ అంబాని ఎల్లమ్మ దేవిని సందర్శించుకొన్నారు. హైదరాబాద్ లోని అమీర్ పేట నుంచి ఈ బల్కం పేట అమ్మవారికి దేవాలయానికి నిత్యం ఆటోలు అందుబాటులో ఉంటాయి.